Hybride docent: nieuwe vormen van leraarschap
Een interessante publicatie (januari 2020) van Marian Thunnissen en Roos van Rijn op de site innovatiefinwerk.nl van de NSvP (Nederlandse Stichting voor Psychotechniek). Dé toekomst en wellicht ook uitkomst voor het lerarentekort en het verkleinen van de afstand tussen onderwijs en werkveld.
Onderwijs Hybride docent
De hybride docent wordt vaak genoemd als één van de oplossingen voor het docententekort in het onderwijs. Onderzoek naar potentiële leraren toont dat werkenden met interesse in een baan in het onderwijs het lesgeven aantrekkelijker zouden vinden als het docentschap (tijdelijk of permanent) gecombineerd kan worden met een andere baan. Mensen die banen combineren, zoals hybride docenten, ervaren een hogere tevredenheid, bevlogenheid en inzetbaarheid in de hoofdbaan dan medewerkers met één baan. Er is echter weinig bekend over hoe hybride docenten het combineren van banen ervaren. Door middel van interviews met hybride docenten deden Marian Thunnissen (Universiteit Utrecht, Fontys Hogeschool) en Roos van Rijn (High Select) onderzoek naar de werkbeleving van hybride docenten en specifiek naar de aspecten in de combinatie van de twee banen die van invloed zijn op de keuze het baan-combineren wel of niet te continueren.
Circa 600.000 werkenden in Nederland combineren twee of meer banen (SER, 2018). Het banen combineren groeit de afgelopen decennia gestaag en gezien de omvang acht de SER het van belang om meer aandacht aan dit fenomeen te besteden. Met name werkenden in de zorg en het onderwijs zijn koplopers in het combineren van banen. In het onderwijs combineert één op de acht docenten een baan als docent met een andere baan in loondienst of als zelfstandige (CBS, 2015; Dorenbosch, Van der Velden, Plantinga, Bilkes & Sanders, 2016). Dit wordt ook wel het hybride docentschap genoemd.
Het hybride docentschap krijgt steeds meer aandacht. De hybride docent wordt door onder meer de MBO-raad, VNO/NCW en MKB Nederland genoemd als één van de oplossingen voor het docententekort in het onderwijs. Onderzoek naar potentiële leraren toont dat werkenden met interesse in een baan in het onderwijs het lesgeven aantrekkelijker zouden vinden als het docentschap (tijdelijk of permanent) gecombineerd kan worden met een andere baan (Hilbink, Wolthoff, Kuipers & Gielen, 2018). Mensen die banen combineren, zoals hybride docenten, ervaren een hogere tevredenheid, bevlogenheid en inzetbaarheid in de hoofdbaan dan medewerkers met één baan (Dorenbosch, Sanders, Beudeker & Lautenbach, 2015). Ook zou het hybride docentschap kunnen bijdragen aan de innovatie van het onderwijs, omdat hybride docenten hun kennis uit andere sectoren meenemen en benutten in hun werk als docent (Dorenbosch, Van der Velden & Bilkes, 2017; Dorenbosch et al., 2106).
Het hybride docentschap kan bijdragen aan de innovatie van het onderwijs, omdat hybride docenten hun kennis uit andere sectoren meenemen en benutten in hun werk als docent.
Er is echter weinig bekend over hoe hybride docenten het combineren van banen ervaren. Door middel van 20 interviews met hybride docenten hebben we onderzoek gedaan naar de werkbeleving van hybride docenten en specifiek naar de aspecten in de combinatie van de twee banen die van invloed zijn op de keuze het baan-combineren wel of niet te continueren.
Het onderzoek toont een groep docenten die naast hun passie voor onderwijs ook een sterke behoefte heeft om hun kwaliteiten te ontwikkelen en te benutten en dat bij voorkeur doet in een tweede baan buiten de schoolorganisatie. Volgens Dorenbosch et al. (2015) is het combineren van banen een persoonlijke inzetbaarheidsstrategie van werknemers, een alternatieve route die werknemers bewandelen om in hun werkende leven meer plezier en uitdaging uit het werk te halen.
In hun besluit om de combinatiebaan voort te zetten, kijken hybride docenten vooral naar het totaalpakket van de beide banen samen. Als de combinatie van twee banen ook daadwerkelijk afwisseling, vrijheid en flexibiliteit, mogelijkheden tot zelfontplooiing en kruisbestuiving biedt, het goed gaat (en leidt tot vertrouwen in eigen kunnen in beide banen), en men ruimte ziet en krijgt om het werk zo vorm te geven dat het vele schakelen en het overwerk acceptabel is, dan zijn hybride docenten van plan de twee banen te blijven combineren. Indien het schakelen, het overwerk, de inflexibiliteit van de school en het gebrek aan waardering en steun vanuit collega’s en leidinggevende de overhand krijgen, dan wordt het hybride docentschap ervaren als een bron van stress. Dit kan ertoe leiden dat hybride docenten de knoop doorhakken en besluiten met een van de twee banen stoppen, waarbij de huidig groep hybride docenten geneigd is het onderwijs te verlaten en te kiezen voor een baan buiten het onderwijs. Hun kennis en expertise gaat dus voor het onderwijs verloren.
Lerarenopleidingen kunnen (en moeten) aankomende leraren beter voorbereiden op een loopbaan die breder is dan het vervullen van louter het leraarschap.
Het combineren van banen neemt toe, in het algemeen en daarmee ook in de sector onderwijs. Om het baan-combineren in het onderwijs te laten slagen, zijn inspanningen nodig van de hybride docent zelf, maar ook van de twee organisaties waar hij of zij werkzaam is. Een aantal van de knelpunten die de hybride docenten ervaren, is gerelateerd aan het personeelsbeleid en de facilitering binnen de onderwijsinstellingen waar zij werken. Of scholen hybride docenten voldoende faciliteren en hoe zij dat doen vraagt echter om nader onderzoek. Ook kunnen hbo- en wo-instellingen die toekomstige leraren opleiden een rol spelen. Hoewel het hybride docentschap niet voor iedere docent een lonkend toekomstperspectief kan en hoeft te zijn, denken wij dat lerarenopleidingen aankomende leraren beter kunnen (en moeten) voorbereiden op een loopbaan die breder is dan het vervullen van louter het leraarschap. Hoe? Dat leest u in bijgevoegd artikel dat over het onderzoek is verschenen in Velon, Tijdschrift voor lerarenopleiders (Jaargang 40 (2019) Nummer 4).
Thunnissen, M., & Van Rijn, R. (2019), ‘Werken als hybride docent: kunnen lerarenopleidingen voorbereiden op nieuwe vormen van leraarschap?’ Velon, Tijdschrift voor lerarenopleiders. Jaargang 40 (2019) Nummer 4, 299-310.