Rapport ‘Arbeidsmarkt naar opleiding en beroep’ : knelpunten in de onderwijs, zorg en techniek houden aan tot 2024
Er is een nieuwe editie verschenen van het rapport ‘Arbeidsmarkt naar opleiding en beroep’ van het ROA. In dit rapport wordt de verwachte ontwikkeling van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt geschetst. Het is één van de belangrijke bronnen die onderwijsinstellingen gebruiken bij het bepalen en beoordelen van de doelmatigheid van een AD, bachelor of masteropleiding (CDHO).
De eindredactie van het rapport is in handen van de projectleider Prof. dr. D. Fouarge. De rapportage vindt plaats in het kader van het Project Onderwijs-Arbeidsmarkt (POA), dat het ROA in 1986 is gestart in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW.).
In het rapport staat in het voorwoord een toelichting op het rapport. Op de arbeidsmarkt moeten vraag en aanbod van kennis en vaardigheden op elkaar worden afgestemd. Voor werkgevers zijn de taken die op het werk gedaan moeten worden bepalend voor hun vraag naar kennis en vaardigheden. Deze taken zijn gebundeld in beroepen. Studiekiezers en werkzoekenden bouwen kennis en vaardigheden op in het onderwijs en door zich leven lang te blijven ontwikkelen. Iemands opleidingsniveau en -richting zijn belangrijke indicatoren voor de kennis en vaardigheden die hij of zij heeft. Voor een optimale match tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt is een kwantitatief en kwalitatief goede aansluiting tussen het beroepenveld en opleidingsaanbod zeer belangrijk. Omdat het altijd tijd kost om kennis en vaardigheden op te bouwen, is transparante informatie over de toekomstige arbeidsmarkt belangrijk voor jongeren die een opleiding moeten kiezen, maar ook voor werkgevers die zich een beeld willen vormen over mogelijke toekomstige knelpunten in hun personeelsvoorziening, om daar zo goed mogelijk op te kunnen anticiperen. Dezelfde informatiebehoefte speelt bij arbeidsbemiddelaars en uitzendbureaus die een belangrijke rol spelen in de allocatie tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt en de overheid die streeft naar een optimaal opleidingsaanbod en een goed werkende arbeidsmarkt.
Tot het jaar 2024 vooruitkijken
Er wordt zes jaar vooruit gekeken: dat is de termijn waarop jongeren die nu een opleiding kiezen op zoek gaan naar een baan (na het behalen van hun diploma). Om dat te kunnen doen, worden er prognoses gemaakt voor de in de komende jaren verwachte vraag (uitbreiding, vervanging en substitutie) en het verwachte aanbod (instroom vanuit het onderwijs en kortdurende werkloosheid). Op basis van deze prognoses wordt in het rapport voor iedere opleiding de Indicator Toekomstige Arbeidsmarktperspectieven en voor iedere beroepsgroep de Indicator Toekomstige Knelpunten naar Beroep gepresenteerd. Daarnaast geeft het rapport zowel voor opleidingen als beroepen een aantal risico-indicatoren, zoals de conjunctuurgevoeligheid van deelmarkten en uitwijkmogelijkheden naar verschillende beroepen en sectoren. Deze indicatoren, alsmede enkele kernindicatoren voor de actuele aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt voor alle onderwijssectoren, zijn opgenomen in het door ROA ontwikkelde Arbeidsmarkt Informatie Systeem (AIS).
Het is belangrijk om te beseffen dat de hier gepresenteerde arbeidsmarktprognoses betrekking hebben op de middellange termijn met het doel om de actoren op de arbeidsmarkt richtinggevende informatie te geven voor hun opleidingskeuze, wervingsbeleid of bij- en omscholingsbeleid. De arbeidsmarktprognoses zijn uitdrukkelijk niet bedoeld voor het simpelweg doorrekenen van een kwantitatief verschil tussen verwachte aanbod en vraag, om dit verschil vervolgens te interpreten in termen van ‘tekorten’ waarbij het opleiden van meer gediplomeerden de enige oplossing is en ‘overschotten’ waarbij het sluiten van opleidingen de enige oplossing is. Een dergelijke benadering onderschat de vele wijzen waarop de arbeidsmarkt kan reageren op discrepanties tussen vraag en aanbod. Zoals gezegd hebben de prognoses als doel om zowel studiekiezers als werkgevers van informatie te voorzien die het hen mogelijk maakt om te anticiperen op de verwachte arbeidsmarktontwikkelingen naar opleiding en beroep. Het rapport opent dan ook met een inleidend hoofdstuk waarin de gebruiksdoelen van de prognoses en de globale opzet van het prognosemodel worden besproken.
Het eerste deel van het rapport bevat een overzicht van de recente macro-economische ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, waarbij wordt ingegaan op het verband tussen werkloosheid, vacatures en lonen in Nederland. Vervolgens wordt een globaal overzicht gegeven van de verwachte arbeidsmarktontwikkelingen voor de periode tot en met 2024.
Ook wordt de verwachte ontwikkeling in de vraag-aanbod verhoudingen naar opleiding en beroep tot 2024 aan de hand van indicatoren voor de toekomstige arbeidsmarktperspectieven naar opleiding voor de studiekiezers en de te verwachten knelpunten in de personeelsvoorziening naar beroep voor werkgevers geanalyseerd. De analyses laten zien dat de huidige knelpunten in de personeelsvoorziening, met name voor de opleidingen en beroepen in de zorg, techniek en het onderwijs, naar verwachting tot 2024 zullen aanhouden. Hier liggen derhalve de beste perspectieven voor studiekiezers. Voor gediplomeerden in de economisch-administratieve richtingen is de markt daarentegen erg ruim en kunnen werkgevers eenvoudig voldoen aan hun personeelsbehoefte. Het rapport beschrijft voorts in meer detail de verwachte ontwikkelingen in de uitbreidingsvraag, de vervangingsvraag, de baanopeningen en de arbeidsmarktinstroom die gezamenlijk de perspectieven naar opleiding en beroep bepalen.