Studentenwelzijn: de basis voor studenttevredenheid

Veel onderwijsinstellingen houden hun studenttevredenheid nauwlettend in de gaten.  Wij denken dat studentwelzijn een belangrijke indicator is voor onderwijskwaliteit, inclusiviteit en tevredenheid en binding met student en alumni. Op de website van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) - deze organisatie maakt zich sterk voor verbetering en vernieuwing van het onderwijs met kennis uit onderzoek- lazen wij een interessante overzichtsstudie over studentenwelzijn. Het onderzoek is uitgevoerd door Deunk en Korpershoek (Rijksuniversiteit Groningen, december 2021) en geeft een goed overzicht van veelbelovende aanpakken voor docenten(teams), opleidingen en instellingen. Hieronder de samenvatting en aanbevelingen.

Samenvatting

De toenemende prestatiedruk en -drang in het hoger onderwijs heeft negatieve effecten op het mentale welzijn van studenten. Studenten kampen met stress en angsten en dit heeft onder andere gevolgen voor hun studiesucces. Studentenwelzijn wordt gedefinieerd als een duurzame positieve psychische gesteldheid in combinatie met een afwezigheid van psychische klachten en wordt beïnvloed door factoren binnen en buiten de studie. Hoger onderwijsinstellingen en -opleidingen hebben niet op al deze factoren invloed, maar kunnen studenten door beleid en maatregelen wel ondersteuning bieden. De vraag is of deze ondersteuning vooral gericht is op symptoombestrijding, of op preventie en cultuurverandering naar minder nadruk op de nominaal studerende "modelstudent". In een maatschappelijke context waarin actief wordt gestreefd naar diversiteit en inclusie in het hoger onderwijs, is het van belang dat ook studenten die niet op die modelstudent lijken, zich verbonden voelen met de opleiding en de ruimte voelen om hulp of uitzonderingen op de regels te vragen. In de overzichtsstudie worden a) de problemen van prestatiedruk en -drang en studentenwelzijn in het hoger onderwijs in kaart gebracht en b) effectieve oplossingen op instellings- en opleidingsniveau beschreven. Er is gekeken naar beschermende en belemmerende factoren, met aandacht voor de behoeften van verschillende (groepen) studenten. Tevens hebben de onderzoekers op basis van hun bevindingen een infographic gemaakt waarmee docenten en andere betrokkenen bij het hoger onderwijs het gesprek over aanpakken gericht op studentenwelzijn kunnen starten.

Aanbevelingen

Vanaf de werkvloer initiëren: Aanbeveling 1: Kies bij voorkeur via een integrale aanpak waarbij aandacht is voor academische integratie, sociale integratie en persoonlijke “coping”-vaardigheden. Een integrale aanpak waarin didactische, relationele en persoonsgerichte  aanpakken elkaar aanvullen kan vanaf de werkvloer worden geïnitieerd en van onderop worden uitgebreid.

Integreer persoonlijke ontwikkeling: Aanbeveling 2: Overweeg de aanpak(ken) te richten op academische integratie, sociale integratie of persoonlijke ontwikkeling. Zorg ervoor dat aan al deze onderdelen van het hoger onderwijssysteem aandacht wordt besteed.

Ruimte voor persoonlijke onderwerpen: Aanbeveling 3: Creëer contexten waarin studenten duurzame en positieve contacten op kunnen bouwen met medestudenten en met docenten en waarin ruimte is voor het bespreken van studie gerelateerde en persoonlijke onderwerpen.

Betrek student ‘subgroepen’: Aanbeveling 4: Evalueer nieuwe (en bestaande) aanpakken voor het bevorderen van studentenwelzijn en maak zo nodig aanpassingen. Richt je bij evaluatie niet alleen op de “modelstudent”, maar zorg dat je ook de stem hoort van de studenten die deel uitmaken van subgroepen (zoals “nieuwelingen”, “minderheden”, “parttimers” en studenten met “persoonlijke kwetsbaarheden”). Evalueer ook de ervaringen van docenten en andere onderwijsmedewerkers.

Meer eigenaarschap student: Aanbeveling 5: Geef studenten waar mogelijk ruimte om de aanpak (bv. aanpakken gericht op actieve werkvormen en toetsing) aan te passen naar hun eigen leer- en ondersteuningsbehoeften. Bijkomende voordelen zijn meer eigenaarschap en gevoel van verbondenheid.

Evalueer en reviseer: Aanbeveling 6: Evidence informed informatie over de werkzaamheid van de aanpak is nodig om keuzes te kunnen maken over het breder implementeren van de aanpak in de opleiding of instelling. Zorg dat aanpakken ter bevordering van studentenwelzijn geëvalueerd en doelbewust gereviseerd kunnen worden, door ze in te bedden in een degelijk onderzoeksdesign.

Denk ook aan praktische zaken: Aanbeveling 7: Faciliteer docenten en teams in het opzetten van een onderzoeksdesign en het uitvoeren en evalueren van hun aanpak. Denk daarbij niet alleen aan onderzoeksbudget en extra tijd, maar ook aan praktische zaken zoals beschikking over een groepsruimte en budget voor versnaperingen.

Het belang van klinische expertise: Aanbeveling 8: Onderschat het belang van klinische expertise bij welzijnsgerichte aanpakken niet. Ga van te voren na in hoeverre extra monitoring van studenten nodig is en maak een plan voor eventuele doorverwijzing.