Hoge uitstroom

Al jaren kampen ziekenhuizen met tekorten aan laboranten op het gebied van medische beeldvorming en radiotherapie. Uit recent onderzoek van NIDAP blijkt dat veel van deze laboranten (MBB’ers) vroegtijdig het vak verlaten. Het goede nieuws is dat ziekenhuizen, samen met onderwijsinstellingen, hier iets aan kunnen doen.

Wanneer je een botbreuk hebt en er een röntgenfoto van je wordt gemaakt, wordt dat gedaan door een medisch beeldvormings- en bestralingsdeskundige: een MBB’er. MBB’ers werken voornamelijk in ziekenhuizen op afdelingen als: Radiologie, Nucleaire Geneeskunde en Radiotherapie. Ze bedienen apparaten zoals MRI- en CT-scanners, en röntgenapparatuur om beelden te maken voor diagnoses. Ook werken ze met bestralingsapparatuur bij de behandeling van tumoren.

Het NIDAP-onderzoek

In opdracht van Hogeschool Inholland voerde NIDAP een onderzoek uit naar de meerwaarde van (en interesse in) een hbo-masteropleiding voor laboranten medische beeldvorming en bestraling. NIDAP heeft zowel leidinggevenden en coördinatoren van relevante ziekenhuisafdelingen geënquêteerd, als alumni-van het Inholland scholingsaanbod op het gebied van medisch beeldvorming en bestraling. Dit waren veelal in ziekenhuis werkzame laboranten. Tezamen geven deze onderzoeken een goed beeld van ontwikkelingen in het vakgebied.

1 op de 3 MBB’ers vertrekt

Uit recente onderzoeken die NIDAP uitvoerde voor Hogeschool Inholland blijkt dat er tekorten zijn aan MBB’ers. Daarbij verlaten veel van hen het vak: 1 op de 3 alumni van de hbo-bacheloropleiding tot MBB’er uit ons onderzoek werkt niet meer in het vakgebied. Op de werkvloer wordt dit beeld ook herkend: volgens maar liefst 42% van de werkende MBB’ers uit het NIDAP-onderzoek is de uitstroom onder collega’s relatief hoog. Tegelijkertijd wordt er steeds meer beeldvormend onderzoek gedaan; mensen worden ouder en krijgen complexere problemen waar meer dan één scan voor nodig is. Ook de techniek staat niet stil: nieuwe apparatuur en technieken zorgen voor meer behandelingen en een toegenomen vraag vanuit patiënten. Kortom: de behoefte stijgt, maar het is steeds lastiger om genoeg MBB’ers te vinden en ze vast te houden.

Krapte op de arbeidsmarkt

Zonder verandering zal de druk op de vakgebieden medische beeldvorming en radiotherapie alleen maar verder toenemen. Ongeveer twee derde van de werkgevers (67%) uit het NIDAP-onderzoek ervaart een groeiende behoefte aan personeel, en meer dan de helft van de werkzame MBB’ers (53%) ziet ook dat de vraag naar collega’s toeneemt.

Ook andere bronnen benoemen deze ontwikkelingen. Zowel vakblad De Cardioloog (2024) als KPMG (2024) schreven recent over de arbeidsmarktkrapte binnen de medische beeldvorming. Daarnaast wordt in de Spanningsindicator van het UWV de beroepsgroep ‘laboranten’, waaronder ‘laboranten medische diagnostiek en therapie’ vallen, al sinds 2019 als ‘zeer krap’ aangemerkt.

Het feit dat veel MBB’ers het vak vroegtijdig verlaten zorgt ervoor dat gaten op de werkvloer lastig opgevuld kunnen worden. Hierdoor neemt de werkdruk voor de rest van het personeel steeds verder toe, met als gevolg dat nog meer MBB’ers voor een ander beroep zullen kiezen. De tekorten die hierdoor ontstaan zijn voor 1 op de 5 van de werkgevers al merkbaar. Op de werkvloer zelf zijn deze tekorten nog voelbaarder: wel 43% van de werkzame MBB’ers geeft aan momenteel al een gebrek aan personeel te ervaren.

Gelukkig komt uit het NIDAP-onderzoek ook een duidelijke oplossing naar voren die kan bijdragen aan het doorbreken van deze vicieuze cirkel.

Gebrek aan ontwikkelingsmogelijkheden

Er zijn verschillende redenen waarom MBB’ers ervoor kiezen om te stoppen met werken in de medische beeldvorming. Het artikel van De Cardioloog (2024) benoemt de zwaarte van het beroep en het relatief lage salaris als redenen waarom sommige MBB’ers het beroep vroegtijdig verlaten. Deze twee redenen worden ook in het NIDAP-onderzoek genoemd door een deel van de niet langer in het vakgebied werkzame MBB’ers. Veruit de meest genoemde reden voor hen om uit het beroep te stappen is echter het gebrek aan ontwikkelingsmogelijkheden; dit werd genoemd door maar liefst 94% van deze respondenten.

Dat MBB’ers een gebrek aan ontwikkelingsmogelijkheden ervaren, wordt bevestigd door de hbo-monitor (een jaarlijks enquête-onderzoek onder pas afgestudeerden van hbo-opleidingen): afgestudeerden van de hbo-bachelor Medische Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken vinden weliswaar gemiddeld in 2 á 3 weken hun eerste ‘echte’ baan (wat buitengewoon snel is), maar slechts 50% vindt dat de opleiding goede loopbaanmogelijkheden biedt, ten opzichte van 67% van alle afgestudeerden op het gebied van gezondheidszorg en welzijn in het algemeen. MBB’ers en hun werkgevers gaven in de onderzoeken aan dat ambitieuze MBB’ers uiteindelijk vaak voor een ander vak kiezen.

Om te voorkomen dat MBB’ers het vakgebied vroegtijdig verlaten zou hen dus de mogelijkheid geboden moeten worden om zich verder te kunnen ontwikkelen, bijvoorbeeld door scholing te volgen. Het is daarbij ook van belang dat die ontwikkeling zich kan uitbetalen in de vorm van salarisontwikkeling en minder eentonig werk. Het bieden van betekenisvolle ontwikkelingsmogelijkheden zou direct bijdragen aan het tegengaan van uitstroom en daarmee aan het beschikbaar houden van onze gezondheidszorg.